11. yy’da (1069 – 1070) yıllarında Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig “mutluluk veren bilgi”, “hükümet olma bilgisi” gibi anlamlara gelmektedir. Bu yazımızda detaylı bir şekilde en güzel Yusuf Has Hacib sözlerini ve alıntılarını bulabilirsiniz.
Yusuf Has Hacib Sözleri
İnsan süsü, yüz; yüzün süsü, göz; aklın süsü, dil; dilin süsü, sözdür.
Akıllı insanın sözü, akılsız için gözdür.
Bütün halka içten gelen merhamet göster.
Binlerce dostun olsa bile daima biri eksiktir.
Bir bey için fena olan şeylerden birisi inatçılıktır.
İyi hareket et, kötülerin zararlarını ortadan kaldır!
Bey haya sahibi, yumuşak huylu ve asıl tabiatlı olmalıdır.
Çok dinle fakat az konuş. Sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle.
Kötülük değersiz bir şey olduğu için, onu yapan da değersizdir.
Kimin düşündüğü ile söylediği bir olursa. İşte doğru insan odur.
İnsan nadir değil, insanlık nadirdir. İnsan az değil, doğruluk azdır.
Diline ve gözüne sahip ol, boğazına dikkat et; az ye, fakat helal ye.
Bütün iyilikler bilginin faydasıdır. Bilgi ile göğe dahi yol bulunur.
Beyler hangi yoldan giderse, beylerin bu gidişi kulunda yoludur.
Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için can, dilsiz için sözdür.
Ey nimet sahibi olan kimse, şükret. Şükredene Tanrı nimetini artırır.
Öfke ve gazapla işe yaklaşma; eğer yaklaşırsan, ömrü heder edersin.
İnsan, binlerce yaşasa, arzu ettiği şeylere kavuşsa bile, yine dileği bitmez.
İnsan inciyi denizden çıkarmayı bilmezse, o, ha inci olmuş, ha çakıl taşı!
Kimin sana biraz emeği geçerse, sen ona karşılık daha fazlasını yapmalısın.
Söz ağızda iken sahibinin esiridir, ağızdan çıktıktan sonra sahibi onun esirdir.
İnatçılık insan için ağır bir yüktür; inatçılıktan kendini kurtar ve onunla savaş.
Huzur istersen zahmet ile birlikte gelir. Sevinç istersen kaygı ile birlikte bulunur.
Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
Tecrübe edilmiş ve güvenilir insana iyice yapış, böyle insandan sen zevk duyarsın.
Bu dünyanın kusuru bin, meziyeti ise birdir. İnsan bunu nasıl geçirirse, o öyle geçer.
Bak, doğan ölür; ondan, eser olarak, söz kalır; sözünü iyi söyle! Ölümsüz olursun.
Akıl senin için iyi ve yeminli bir dosttur. Bilgi senin için çok merhametli bir kardeştir.
Yusuf Has Hacib Öğütleri
Her sözü söz diye ağzından çıkarma. Lüzumlu olan sözü düşünerek ve ihtiyatla söyle.
Ey asil insan! İnsanlığı elinden bırakma; insanlığa karşı daima insanlıkla muamele et.
Hangi işe girersen, önce sonunu düşün; sonu düşünülmeyen işler, insana zarar getirir.
Beyler örf ve kanuna nasıl riayet ederlerse, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder.
Çok mal açgözlüyü doyurmaz. Ecel gelince pişman olur, fakat artık işini yoluna koyamaz.
Her mahlûk kendi nasibini alır. Yürüyenler yiyeceklerini ve uçanlar da yemlerini bulurlar.
Bu dünya renkli bir gölge gibidir, onun peşine düşersen kaçar; sen kaçarsan o seni kovalar.
Uçan kuş bile eşini bilir ve sürüsünü bulur. Sen insansın. İçine karışacağın adamları iyi seç.
Elini uzatarak gökteki yıldızları tutsan ve başın göğe değse bile, sonunda sen yine yerdesin.
Kara toprak altındaki altın, taştan farksızdır. Oradan çıkınca, beylerin başında tuğ tokası olur.
Menfaat sandalyeye benzer; başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan seni yükseltir.
İşe acele ile girme, sabır ve teenni ile hareket et. Acele yapılmış olan işler yarın pişmanlık getirir.
Bey çok ihtiyatlı ve çok da uyanık olmalı; beyler ihmalkâr olurlarsa, bunun cezasını başkaları çeker.
Her bakımdan tam zengin olmak istersen, kanaatkâr ol. Böylece kendi nasibini elde etmiş olursun.
Eğer kendine candan bağlı birisini arıyorsan, sözün kısası, kendinden daha candan birini bulamazsın.
Bey haya sahibi ve insanların seçkini olmalı; haya sahibinin tavır ve hareketi eksilmeyen bir bütündür.
İşi adaletle yap, buna gayret et; hiç bir zaman zulüm etme; Allah’a kulluk et ve O’nun kapısına yüz sür.
Bey memleket ve kanunu siyaset ile düzene koyar; halk hareketini onun siyasetine bakarak tanzim eder.
Yalnız kendi menfaatini gözeten dosta gönül bağlama. Fayda görmezse, sana düşman olur, ondan vazgeç.
Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam, tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibari günden güne azalır.
İnsanların seçkini insanlığa faydalı olan insandır. Halk nazarında muteber kimse, merhametli olan insandır.
İnsana insanlığı nispetinde mukabelede bulun. Böyle mukabelede bulunduğu için, insana insan adı verilmiştir.
Bey sabırlı ve sakin olmalıdır. Sabır ve sükûnet bey için bir ziynettir; bunlar beyliğin başta gelen meziyetleridir.
Bir insan bütün dünyaya tamamen sahip olsa bile, sonunda dünya kalır; onun kısmetine ancak iki top bez düşer.
İnsanın bunca zahmet çekmesi hep boğazı ve sırtı içindir. Mal toplar, yiyemez; öldükten sonra da vebalı altında kalır.
İnsandan insana miras olarak söz kalır. Vücudun nasibi hep ağızdan girer; ruhun nasibi ise sözdür ve kulaktan girer.
İnsanın bunca zahmet çekmesi hep boğazı ve sırtı içindir; mal toplar, yiyemez; öldükten sonra da vebali altında kalır.
Dünya ve ahireti her ikisini birden elde etmek istersen, şu birkaç işi bırakma; muktedirsen bunları mutlaka yerine getir!
İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saadet bulur. İnsanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.
Bey adil olmalıdır. Ey hâkim, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.
Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür. İnsan sözünü dil dili ile söyler; sözü iyi olursa, yüzü parlar.
Bey takva sahibi ve temiz olmalıdır; eğer bey takva sahibi ve temiz kalpli olmazsa, hiç bir vakit temiz ve isabetli hareket edemez.
Bey her türlü fazileti tam olarak elde etmeli; uygunsuz ve olmayacak işlerden uzak durmalıdır. Seçkin bir bey olabilmek için fazilete kıymet verilmelidir.
Halk için beyin cesur ve kahraman olması iyidir; büyük işleri ancak bu meziyetler ile karşılamak mümkündür. Cesur, gözü pek olan insan için mal eksik olmaz, akdoğan için de yem eksik olmaz.
Bey mütevazı ve alçak gönüllü olmalı, suçlu kimselerin de suçunu affetmelidir. Bey mağrur, kabadayı ve kibirli olmamalı; beyler büyüklük taşlar ve kibirli olurlarsa, ey oğul onlar şüphesiz itibar görmezler.
Kutadgu Bilig Sözleri / Alıntıları
Ayrılığın hüznü, denizden bile derindir.
Akılsız insanın ölüden farkı yoktur.
Nerede fesat varsa oradan mutluluk kaçar gider.
Soylu kişiler iyiliği hiç unutmazlar.
Dışı içi, içi de dışı gibi olan, işte odur doğru olan insan.
Hain, bir denize el atacak olsa orayı bile kurutur.
Başkalarına yararı dokunmayan insan ölüden farksızdır.
Günlerin getirdikleri seni sevindirdi mi yoksa üzdü mü?
Düşman ne kadar küçük olursa olsun, sen onu büyük kabul et.
Akraban yoksa ahbap edin, iyi arkadaş akraba gibi olur.
Halk içindeki kargaşa ancak iyi bir siyaset ile yatıştırılır.
İnsana insanlığı derecesinde insanlıkla karşılık verilmeli.
Her işinde Allah’tan yardım dile. Bil ki, sana ancak Allah’tan yardım gelebilir.
Ölüm pusuda yatan bir avcı gibi insanın karşısına ansızın çıkar.
Yüreğini çıkarıp avucuna koyarak insan, başkalarının önünde dolaşabilmelidir utanmadan.
Sevginin işareti gönülde gizlidir, Anlamak için gönlü bilmek gerekir.
Sözü yalan dolanla dolu olan kimsenin davranışları da tavırları da cefadır. Etrafına cefa eden kimse insan değil, hayvandır.
Ey fani insan! Kendini niçin sürekli aldatıp duruyorsun? Sen burada iki günlük misafirsin.
Akıl öyle güzel ve hayırlı bir güçtür ki, daime sağdan hareket eder, onun hiç solu yoktur. Doğrudur, dürüsttür, hiçbir hilesi yoktur.
Aslan köpeklere baş olursa, köpekler aslan kesilir. Köpek aslanlara baş olursa, aslan köpek gibi yaltak olur.
Halkın uygunsuzluklarını düzeltmekle görevli olan yönetici uygunsuzluk ederse onu kim düzeltecektir? İnsan hastalanırsa, ona ilacı hekim verir. Eğer hekim hasta olursa ona ilacı kim verecektir?
Ey devletli beyim, rahat arama; zahmeti oradan kaldırmak için zahmet çek. Rahat ile zahmet bir arada barınmaz.
Ey kudretli hükümdarım! Emri altında çalıştırdığı kendi memurunun bile fakirliğini gideremeyen bir insan nasıl bey olabilir? İnsan emeğini takdir etmeyene bey değil, insan bile denemez, o ancak bir hayvan olur.
Hayat sadece ve sadece üç gün sürer: Bunlardan biri dün, diğeri bugün, sonuncusu da yarındır. Dün geçti gitti, acaba bugünümüz yarına ulaşacak mı?
İnsan sevgilinin yüzüne baktığında onu sevdiğini anlar. Göz için, bakarken her şey örtülü olabilir. Yani göz sadece gördüğüyle yetinir, ona yönelir. Fakat gönül için herhangi bir örtü söz konusu değildir. Sevil sevmediğini anlamak isteyen insan gönlüne bakmalıdır. çünkü asıl sevgi gönülden anlaşılır. Sevgililerin yüzlerinde bunu belirten izler bulunur, göz göze gelince, onlar birbirilerini anlarlar. Birinin sevip sevmediğini anlamak istersen gözüne dikkat et, sana bakınca sevip sevmediği gözünden belli olur. Aşık, yüzünden belli olur. Aşığın söylediği sözde, sevdanın anlamı yatar.
Ey varlığına ve birliğine inandığım, merhamet sahibi Rabbim! Ey her türlü sıkıntılı anımda kendisine sığındığım Rabbim! Benim sendne başka güveneceğim bir güç yoktur, güvendiğim bizzat sensin ve ümidim yalnız sendedir. Bana yapmadığın iyilik kalmadı. Yerine getirmediğin arzum kalmadı.